Yağmaladıkları AKP’ye yetmiyor

Mustafa Kömüş-Birgün Gazetesi

İBB’ye yönelik 19 Mart’taki operasyonun ardından önceki gün ikinci dalga operasyon geldi. Başta İSKİ Genel Müdürü olmak üzere 50’ye yakın kişi hakkında gözaltı kararı verildi. Gözaltıların İSKİ’nin Kalan İstanbul güzergâhındaki arazilere yönelik uyarısının ardından gelmesi ise dikkat çekti. İBB’yi 2019’da kaybettiğinden beri gözünü buradan ayırmayan AKP’nin esas niyeti ise yargıyı kullanarak İstanbul’un rantına ortak olmak. Sadece 2019’a kadar yapılanlar ve ortaya çıkan rakamlar bunu net bir şekilde gösteriyor.

İBB’nin 2025 yılı bütçesi 415 milyar TL. Kentin toplam GSYH'den 2023’te yüzde 30,4 pay aldı.

İstanbul; tarım, ormancılık, balıkçılık ile diğer hizmet faaliyetleri dışındaki faaliyetlerde de ilk sırada yer aldı. Kentin bilgi ve iletişim faaliyetleri toplamından aldığı pay yüzde 64,8, finans ve sigorta faaliyetleri toplamından aldığı pay yüzde 62,5, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri toplamından aldığı pay yüzde 45,9, hizmetler sektörü toplamından aldığı pay yüzde 40,4, inşaat sektörü toplamından aldığı pay yüzde 28,9 olarak gerçekleşti.  İstanbul, 2023 yılında hizmetler sektörü toplamından yüzde 40,4 pay aldı. Sanayi sektörü de en çok İstanbul’da yoğunlaşıyor. Örneğin İSO 500’ün araştırmasına göre en büyük 500 sanayi kuruluşundan 151’i İstanbul’da bulunuyor.

Bugünün BirGün'ü

Şimdi biraz geçmişe gidelim. Biliyorsunuz İPA Başkanı Buğra Gökce’nin tutuklanmasına gerekçe gösterilen sebeplerden bir tanesi resmi verilere bağlı kalmadan kamuoyunu ilgilendiren konulardan raporlar yayımlanmasıydı. Yandaş gazeteci Cem Küçük “Devletin verdiği rakamları baz almayıp paralel açıklama yaparsanız paketlenirsiniz” sözleriyle bunu açıklamıştı.

GERÇEKLER ORTADA

İPA’nın İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı ile birlikte 2023 yılında yayımladığı bir çalışma rantın büyüklüğünü de ortaya koyuyor. Çalışmada 2000-2019 arası hayata geçirilen 130 büyük proje incelendi. Bu 130 proje neticesinde ortaya çıkan rant ise rapora tam 85 milyar dolar. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu o günlerde BirGün’e verdiği bir röportajda rapora ilişkin şunları söylemişti: “Arkadaşlarımız yoğun bir çalışma sonrası İstanbul’a imar oyunlarıyla monte edilen 130 projenin kente yaptığı etkiyi mercek altına aldı. Kamusal kullanımlara ayrılmış, okul, hastane, yeşil alan gibi sosyal donatıların imar planı değişiklikleri ile özel kullanıma açıldığı durumları incelediler. İstanbullunun olan bu alanların rezidans, otel, ticari alana dönüştürüldüğü görüldü. Yani bu, son 20 yılda, İstanbul’da gerçekleştirilen büyük ölçekli projeler oyununun İstanbul’a maliyetiydi. Aynı zamanda yoğunluk ve imar haklarının ne derece artırıldığına da bakıldı. İncelenen projelerin 78’i bu içerikteydi. Bunların 8’i askeri alan, 17’si park alanı. Teker teker yapılan imar değişiklikleri. Bununla birlikte çok katmanlı bir adaletsizlik ve adeta yağmacılıkla karşı karşıya olduğumuzu görmüş olduk. Hediye imar tadilatlarıyla birilerinin cepleri dolduruldu. Bu tür imar hediyelerini üst üste ve yan yana koyduğumuzda Beyoğlu'nun büyüklüğünde bir alandan söz ediyoruz. Bu imar hediyelerinin mali büyüklüğü ise 85 milyar dolara tekabül ediyor. Yani bu rakam, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin 2022 yılı bütçesinin tam 41 katı.”

İmamoğlu’nun da bahsettiği bu donatı alanlarının içinde Ege Yapı tarafından yapılan Batışehir, Erdoğan’ın okul arkadaşı Aziz Torun’un sahibi olduğu Torun Center ve Taşyapı tarafından hayata geçirilen Four Winds yer alıyor.

45 alanda ise ‘emsal değeri artışı veya fonksiyonlar arasında değişim’ sayesinde rant üretildi. İnşaat alanı 3 milyon metrekareyken, 10,5 milyon metrekareye çıkarıldı.

Ayrıca tarım veya orman arazisi gibi alanlar da imara açıldı. Buralarda 751 bin metrekare inşaat yarattılar.

Rapora göre rantın verileri şöyle:

Donatı alanı iken imarlı alana alınan: 50,7 milyar dolar

İmar artışı veya emsal artışı: 29,5 milyar dolar

İmara açılan doğal alanlar: 1,6 milyar dolar

Kaçak imalatların bulunduğu projeler: 2,7 milyar dolar

‘NE İSTEDİLERSE VERDİLER’

AKP İBB’yi kaybettikten sonra en çok telaşa düşenlerin başında iktidara yakın vakıf ve dernekler geliyordu. İBB AKP yönetimindeyken hazırlanan bir rapora göre AKP’ye yakın dernek, vakıf, tarikat ve cemaatler için kamu kaynaklarından 847 milyon 592 bin 858 lira harcandı. Yardımlar, kiralama, ulaşım, bakım, onarım ve tadilat, malzeme, yeme-içme ve gezi gibi başlıklar adı altında yapıldı.  İBB’den en fazla yardım alan kurum, yüksek istişare kurulunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın da yer aldığı Türkiye Gençlik Vakfı (TÜGVA). 2018 ve öncesini kapsayan rapora göre TÜGVA 74,3 milyon liralık yardım aldı. TÜGVA’yı 51 milyon 593 bin 44 lira ile Türkiye Gençlik ve Eğitime Hizmet Vakfı (TÜRGEV) izledi. TÜGVA ve TÜRGEV, İBB’nin CHP’ye geçmesinin ardından 2019 yılından 2020 yılının sonuna kadar toplam 44 öğrenci yurdunu kapattı.

Bunun yanında cemaatlere tahsis edilen araziler de bulunuyor. Örneğin Ensar Vakfı’na 2014-2017 yılları arasında 9 bina ve arsa tahsis edildi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, 2024’ün aralık ayında önceki dönemlerde Bilal Erdoğan'ın başkanı olduğu İlim Yayma Vakfı'na ve Deniz Feneri Derneği'ne ücretsiz tahsis edilen alanların geri alınmasına karar vermişti.

RANTA AÇILAN KAPILAR

Ranta açılan alanların başında askeri araziler geliyor. Sadece 2009’dan sonra 11 ilçedeki askeri alanlar lüks konut projeleri için boşaltıldı. Yapılaşmaya açılan askeri arazinin büyüklüğü ise 1845 hektarı buldu. Sadece Çekmeköy’deki 3’üncü Kolordu Komutanlığı’na bağlı Çekmeköy Kışlası’nda 184 hektar ranta açıldı. Burada inşa edilen lüks villaları ise bakan yardımcısı, eski Meclis Başkanı’nın oğlu, Ziraat Bankası genel Müdürü gibi isimler aldı.

∗∗∗

KANAL’IN MALİYETİ

İmamoğlu’nun tutuklanmasının ardından güzergâhında çalışmalarına hız verilen Kanal İstanbul’un toplam maliyetinin 75 milyar TL olacağı açıklanmıştı. Ancak sadece 17 Mart 2025 ile 15 Nisan 2025 tarihleri arasında sözleşmeleri imzalanan 23 ihale kapsamında harcanan para, 45 milyar 242 milyon TL olarak kayıtlara geçti. Kanal’ın bağlantı yollar için ise 2024’e kadar toplamda 24 milyar 896 milyon TL harcandı.

İBB Başkanı İmamoğlu sosyal medya hesabından önceki gün yaptığı paylaşımda Kanal’ın toplam maliyetinin 100 milyar doları bulacağını açıklamıştı.